فرش گبه هنری کاملا ایرانی است و در تمام جهان زیبایی آن را تحسین می‌کنند. هنر دست زنان لر و قشقایی که می‌بافند و آرزوها و قصه‌های خود را روی فرش نقش می‌کنند. با یک دست می‌بافند و با دست دیگر گهواره کودکی شیرین زبان را تکان می‌دهند.
فرش گبه زیراندازی دوست‌داشتنی و جذاب است که با تمام سادگی خود، طرفداران زیادی دارد. تفاوتی نمی‌کند که شما خانه‌ای لوکس با دکوراسیونی مجلل و لوازم گران‌قیمت داشته باشید و یا اینکه دکوراسیونی معمولی برای خانه خود انتخاب کرده باشید. ممکن است چیدمان خانه شما در طرح و رنگهای مدرن جمع شده باشد و یا اینکه دکوراسیونی کلاسیک داشته باشد. در هر صورت گبه فرشی خاص و جذاب است که با تمامی این دکورها هارمونی و هماهنگی دارد.
هنر ایران انتهایی ندارد و از دیرباز کشور ما به هنر فرش‌بافی و بافت انواع گلیم، گبه و فرش‌های دستباف ظریف معروف است. در این میان فرش گبه زیبایی و ویژگی‌های منحصر به فرد و خاصی دارد که با سایر دستبافت های ایرانی تفاوت دارد. به همین دلیل در این راهنمای خریدفرش از آراستا قصد داریم این هنر ایرانی را بررسی کنیم و تفاوت بافت گبه در گذشته و امروز را بیان کنیم.
گبه به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های فرش ایرانی محسوب می‌شود که تفاوت عمده‌ای با سایر فرش‌های دستباف دارد. در این فرش شاهد آن هستیم که پرزهای بلندی بافته می‌شوند و همین مسئله باعث نرمی و لطافت بسیار زیاد گبه می‌شود.
بافت پرزهای بلند که با استفاده از متریال پشم طبیعی صورت می‌گیرد، عامل موثری در گوشتی نشان دادن فرش است و به عبارت دیگر ضخامت گبه بیشتر از سایر فرش‌ها است.
در عین حال تعداد پود بیشتری در هر رج از بافت به کار می‌رود. به‌طور مثال اگر در بافت هر فرش از 2 پود نازک و ضخیم استفاده شود، در گبه بیشتر از 3 پود کاربرد دارد. استفاده از پودهایش بیشتر باعث می‌شود که ایستایی گبه افزایش پیدا کند و لخت نباشد.
طرح فرش گبه و ویژگی‌های خاص آن
گبه بیش از هر چیزی به دلیل طرحهای خاصی که روی آن بافته می‌شود، شهرت دارد. البته نوع بافت و ضخامت متفاوت آن نیز قابل توجه است؛ اما طرحهای روی گبه تمایز زیادی با سایر فرش‌ها دارد. اگر یک فرش دستباف و یا فرش ماشینی معمولی را در کنار فرش گبه قرار دهید به‌خوبی متوجه تفاوت‌های این دو می‌شوید.
طرح‌ها در فرش گبه کاملا انتزاعی و برگرفته از حالات بافنده است. خوشحالی و شادی، غم، داستان زندگی، آرزوها و تمامی آن چیزی که در زندگی بافنده وجود دارد، در طرحهای و نقش‌های روی گبه پیاده می‌شود. اما فرش‌های دستباف و فرش ماشینی، از طرح‌ها و رنگهای متداول و مرسوم که هنرمندان نقشه آن را ترسیم کردند، بافته می‌شود.
همین تفاوت به ظاهر کوچک باعث تمایز بسیار زیادی میان فرش و گبه می‌شود و سادگی، زیبایی و حسی متفاوت را برای ما به ارمغان می‌آورد. علاوه بر آن، کلمه گبه به معنای خام، طبیعی و یا دست نخورده است. می‌بینیم که تمامی این ویژگی‌ها در گبه دستباف دیده می‌شود. فرشی با الیاف طبیعی، طرحهای ساده و بدون رنگ پردازی‌های لوکس و پر زرق و برق که سادگی را به این کفپوش جذاب هدیه می‌کند.
فرش گبه از دیروز تا امروز
در حال حاضر می‌توان انواع فرش گبه را بدون در نظر گرفتن طرح‌ها روی آن به دو دسته گبه با الیاف و بافت طبیعی و گبه ماشینی تقسیم‌بندی کرد. فرش گبه که با الیاف طبیعی و به صورت دستباف بافته می‌شود، هنر دست هنرمندان بافنده است و از تصاویر کاملا انتزاعی دست بافنده تهیه می‌شود.
از سوی دیگر انواع فرش گبه که با استفاده از دستگاه‌های بافت فرش بافته می‌شود، دارای نظم، تصاویر و طرحهای منظم و تنوع بیشتر در طرح‌ها و رنگهای روی آن است. این تفاوت در فرش گبه ماشینی باعث می‌شود که تنوع بالاتری در طرح داشته باشد و دست شما در خرید گزینه مناسب برای خانه و دکوراسیون کاملا باز باشد.
در عین حال فرش گبه امروزه با دستگاه‌های بافت ماشینی بافته می‌شود، با استفاده از الیاف آکریلیک بافت آن صورت می‌گیرد. اگرچه آکریلیک نسبت به پشم مزایای کمتری دارد؛ اما نمی‌توان جذابیت و مزایای آن را نسبت به سایر الیاف مصنوعی نادیده گرفت.
علاوه بر آن، فرش گبه که با استفاده از ماشین بافته می‌شود، در ابعاد مختلف قبال سفارش است؛ این در حالی است که گبه دستباف بیشتر ابعاد کوچک بافته می‌شوند و مناسب استفاده در هر فضایی از دکوراسیون نیستند.
تفاوت گبه های قدیمی و جدید
بافت انواع فرش دستباف هر روز در حال تغییر است و شکلی نو از خود به نمایش می‌گذارد. در گذشته برای بافت انواع فرش دستباف و گبه باید الیاف به صورت دستی رنگرزی می‌شدند. اما در حال حاضر با کمک دستگاه‌های رنگرزی سرعت کار بیشتر از چیزی می‌شود که قابل تصور باشد.
در کنار سرعت در رنگرزی، رنگ به کار رفته نیز با تغییرات محسوسی همراه شده است. در گذشته برای تهیه رنگ الیاف پشم، از رنگهای کاملا طبیعی و گیاهان استفاده می‌شود. اما امروزه رنگهای شیمیایی برای این کار استفاده می‌شود.
انواع طرح های فرش گبه
فرش گبه بیش از هر چیز به دلیل طرحهای جذاب و ساده خود معروف شده است. در این میان چند طرح دارای مقبولیت و شهرت بیشتری هستند و استفاده بی‌شماری در بافت این فرش دستباف دارد. این موارد شامل:
- گبه با طرح ترنج: در این طرح جذاب که به طرح حوض نیز معروف است، عموما در وسط گبه بافته می‌شود و در اطراف آن گلبرگ و گیاهان مختلف بافته می‌شود.
- گبه با طرح خشتی: در این نوع گبه، قاب‌های متفاوتی از طرح و رنگ در کنار هم قرار می‌گیرد و شکل کلی گبه را تشکیل می‌دهند. به عبارت دیگر در این مدل گبه در یک نمای کلی چندین قاب متعدد مشاهده می‌کنید؛ اما طرح‌ها در هر قابل متفاوت از دیگری است. هر قاب نیز دارای طرحهای مختلفی مانند درخت، گل، ستاره، پرندگان و … است. جذابیت طرح خشتی در بافت فرش و گبه در این است که هر قاب داستانی متفاوت را ترسیم می‌کند و این مسئله باعث می‌شود که جذابیت این نوع فرش هیچ وقت از بین نرود.
- گبه با طرح شیر: نقش شیر همیشه در داستان‌های ایرانی و اسلامی دارای پیشینه و جایگاه بلندی است و محبوبیت زیادی بین مردم دارد. به عبارت دیگر نقش شیر تبدیل به نوعی فرهنگ شده است و نشانه و سمبل شجاعت، مذهب، متانت و شکوه و بزرگی است.
- گبه با طرح درختی: در این مدل از طرح گبه، شاهد نقش درختانی مانند بید مجنون، درخت سرو و مواردی از این دست هستیم. اما نکته قابل توجه در این است که وقتی بافنده نقش بید مجنون را روی فرش گبه ترسیم می‌کند، به دنبال نشان دادن اندوه و غمی پنهان است. اما با بافت نقش درخت سرو، شادی و نشاط خود را به نوعی به نمایش می‌گذارد.
- گبه با طرحهای هندسی: طرحهای هندسی همیشه جذاب هستند و در این میان چند طرح مختلف شامل ستاره، قابی، جوشقانی دارای محبوبیت بیشتری در میان بافندگان و خریداران است.
- گبه با طرح ایلاتی: عشایر که در نقاط مختلف ایران زندگی می‌کنند، دارای آداب و رسوم متفاوتی هستند و همین آداب و رسوم و منطقه جغرافیایی نیز در طرحهای بافته شده انواع فرش و گبه تاثیرگذار است. در این میان طرح ایلاتی دارای گستردگی بسیار زیادی است و به اندازه اقوام و عشایری که در مناطق مختلف ایران زندگی می‌کنند، انواع طرح ایلاتی قابل تصور است. در این میان می‌توان به گبه با طرحهای لری، کردی، بختیاری، قشقایی و… اشاره کرد که از خلاقیت انتزاعی بافنده سرچشمه می‌گیرد.
البته طرحهای گبه فقط به موارد ذکر شده خلاصه نمی‌شود؛ بلکه می‌توان طرحهای متفاوت دیگری را هم به این موارد اضافه کرد. درمجموع می‌توان گفت که خلاقیت بافنده مهم‌ترین فاکتور در طرحهای گبه محسوب می‌شود. بنابراین به اندازه خلاقیت‌ها، غم، شادی و آرزوهای بافندگان می‌توان طرحهای مختلفی از گبه را ترسیم کرد.
مزایای استفاده از گبه در دکوراسیون
سادگی و طرحهای انتزاعی و جذاب در بافت گبه باعث می‌شود که گزینه منحصر به فردی برای اضافه کردن به دکوراسیون خانه شما باشد. به همین دلیل تفاوتی نمی‌کند که چه دکور و چیدمانی برای خانه در نظر گرفتید؛ در هر صورت گبه المانی تاثیرگذار و مناسب برای اضافه شدن به دکوراسیون مدرن و کلاسیک محسوب می‌شود. در این میان گبه دارای مزایای متفاوتی است که انگیزه شما را برای اضافه کردن گبه به دکوراسیون خانه بیشتر می‌کند. این موارد شامل:
- گبه بافتی کاملا مقاوم دارد و به همین دلیل می‌توانید با خیال راحت آن را در قسمت‌های پر رفت و آمد خانه بیاندازید و نگران تغییر در زیبایی و بافت آن نباشید.
- اصالت طرحهای گبه موجب می‌شود که در هر گوشه از دکوراسیون خانه زیبایی منحصر به فردی ایجاد کند.
- صمیمیت طرح‌ها و رنگهای گبه به قدری زیاد است که حسی از گرما و دکوری نوستالژیک در خانه ایجاد می‌کند.
- اگر یک گبه دستباف به دکور خانه خود اضافه کنید، خواهید دید که راحتی بیش از چیزی که تصور می‌کنید در این کفپوش ملموس است. الیاف و پرزهای بلند گبه، ضخامتی بیشتر از فرش‌های دیگر دارد و به همین دلیل حس گرما و راحتی بیشتری دارد.
- الیاف پشم طبیعی که در بافت گبه دستباف استفاده می‌شود، دارای خاصیت طبیعی است و به همین دلیل خاصیت درمانی دارد. به همین دلیل در تابستان دارای خنکای کاملی است و در زمستان و فصل سرد سال دارای گرمای بسیار مطلوبی است و می‌توانید از خاصیت درمانی آن استفاده کنید.
- اگر خانه‌ای با دکوراسیون کلاسیک و سنتی دارید، بهتر است از گبه با رنگهای تیره و طرح‌هاس خشتی کمک بگیرید. اما در خانه با دکوراسیون مدرن، استفاده از فرش گبه با طرحهای ساده‌تر و همراه با رنگهای روشن، توصیه بهتری است. البته تصمیم گیرنده اصلی در چیدمان خانه، سلیقه شماست، بنابراین به سلیقه خودتان احترام بگذراید. اما توجه به هارمونی رنگ‌ها و طرح‌ها در انتخاب فرش گبه، کمک می‌کند تا گزینه بهتری را انتخاب کنید و از زیبایی آن بیشتر لذت ببرید.
کلام پایانی
هرچه از زیبایی گبه بگوییم، باز هم کم است! سادگی، طرحهای انتزاعی و زیبایی فقط قسمت محدودی از جذابیت‌های این فرش محسوب می‌شود که زیبایی منحصر به فردی به دکوراسیون خانه شما اضافه می‌کند. علاوه بر آن، قیمت فرش گبه دستباف و فرش گبه ماشینی نسبت به انواع فرش‌های دستباف و ماشینی بسیار کمتر است و همین مسئله نیز باعث می‌شود که جذابیت آن بیشتر شود.
بنابراین می‌توانید با قیمت‌های مقرون به‌صرفه، المانی جذاب به خانه اضافه کنید و در قسمت‌های مختلف دکوراسیون مانند آشپزخانه، پذیرایی، اتاق نشیمن و یا قسمت‌های پر رفت و آمد خانه پهن کنید و از زیبایی آن استفاده کنید.
دیدگاهتان را بنویسید