فرش کلاسیک
آغاز بافندگی فرش امری ناشناس باقی مانده است، زیرا فرش‌ها بعد از سال‌های طولانی استفاده توسط حشرات و جوندگان مورد زوال و تخریب قرار می‌گیرند. اما آن چیزی که ما با شنیدن واژه‌ی کلاسیک به یاد می‌آوریم، تعریفی به جز هر آن چیزی که با اصول و هنر قدیمی تطابق دارد و معمول و رایج نیز نباشد، نخواهد داشت. درمقابل برای معرفی فرش‌هایی که فاقد عناصر نقوش فرش‌های اصیل هستند، عبارت «فرش مدرن» را به‌کار می‌برند. فرش کلاسیک از روشی معروف به نام تخت‌بافی تهیه می‌شود که با بهم چسباندن بسیار محکم رشته‌های تار و پود بافته شده، یک سطح صاف و بدون برآمدگی به وجود می‌آید.
بعضی از فرش‌های کلاسیک و بافته شده به کمک دست و به روش‌های قدیمی هستند و بعضی دیگر فرش کلاسیک ماشین که تنها طرحی از فرش‌های کلاسیک دستبافت دارند و در طرح و رنگ‌های ملایمی تولید می‌شوند. با آراستا همراه باشید.
قدیمی ترین فرش جهان
فرش پازیریک در دست بندی فرش کلاسیک در سال 1949 از قبر یک نجیب زاده سکایی در دره پازیریک کوه‌های آلتای در سیبری پیدا و برداشته شد. آزمایش رادیوکربن نشان داد که فرش پازیریک در قرن 5 قبل از میلاد مسیح بافته شده است.
این فرش با ابعادی به اندازه 183 در 200 سانتی متر و دارای 36 گره متقارن در هر سانتی متر مربع (232 در هر اینچ 2) است.
از آنجایی که تکنیک پیشرفته به کار رفته در فرش پازیریک بیانگر سابقه طولانی تکامل و تجربه بافندگان آن در بافت است و نیز قدیمی‌ترین فرش شناخته شده در جهان محسوب می‌شود، می‌توانیم نتیجه‌گیری کنیم که سال‌ها پیش از این فرش هم بافندگی فرش وجود داشته است، اما اطلاعاتی از آن از دست نیست.
مرکز این فرش دارای یک رنگ قرمز عمیق است و دارای دو بخش جدا کننده است که در جهت مخالف همراه با نوارهای محافظ کنار فرش پیش می‌رود.
بخش اصلی داخلی یک موکب آهو، مردان بیرونی سوار بر اسب و نیز مردانی را نشان می‌دهد که اسب را هدایت می‌کنند و نکته‌ی جالب اینکه پارچه‌های زین اسب در طرح‌های مختلف بافته می‌شود.
زمینه این فرش
زمینه داخلی شامل قاب مربعی 4 × 6 یکسان است که به صورت ردیفی روی زمینه‌ی قرمز قرار گرفته است و هر کدام از آنها با تزئینات یکسان و ستاره‌ای شکل ساخته شده‌اند که با الگوهای x و ضربدر شکل کنار هم قرار گرفته‌اند.
سرگئی رودنکو کاشف فرش پازیریک معتقد بود که این فرش از کارهای دستی دوران هخامنشی در ایران باشد، اما اینکه آیا این محصول در منطقه‌ای که پیدا شده بافته شده است و یا خیر، هنوز قابل بحث است. ظریف بافی و طراحی تصویری مفصل آن اشاره به وضعیت پیشرفته هنر قالیبافی در زمان تولید دارد.
اگر مایلید که در منزل خود تخته‌ای از یک فرش سنتی و کلاسیک داشته باشید می‌توانید از میان طرح‌ها و رنگ‌های متنوعی انتخاب کنید که البته این انتخاب به طور قطع با توجه به بودجه‌ای که در اختیار دارید متفاوت خواهد بود.
فرش‌های کلاسیک به خانه زیبایی و راحتی بیشتری می‌بخشند و برای خانه‌هایی با طراحی معماری کلاسیک مثل یک گنج با ارزش هستند.
فرش کلاسیک در انواع متنوع و بسیار زیادی ارائه می‌شوند که در زیر به بررسی برخی از آنها می‌پردازیم:
1- طرح‌های شاه عباسی
نمی‌توان انکار کرد که طرح‌های زیبا در فرش‌های ایرانی مسحورکننده هستند. آنها تخیل را با کار زیبا، تاک و طرح‌های پیچیده خود به تصویر می‌کشند. رنگ‌ها به گونه‌ای کنار هم چیده می‌شوند که جلوه‌ای بصری ایجاد می‌کنند. که مانند هیچ کار هنری دیگری در جهان نیست.
ویژگی‌های فرش‌های ایرانی عتیقه در دنیای هنر برجسته است. اما نقوش خاصی که در آنها وجود دارد هر یک معنای خاصی دارند. یکی از همین کارهای هنری زیبا که ممکن است زیاد به چشمتان خورده باشد فرش‌هایی با طرح‌های شاه عباسی است.
گل‌هایی که بر روی فرش‌های شاه عباسی بافته می‌شوند از معروفیت زیادی در بین ایرانیان برخوردار هستند. اما این طرح‌ها لزوماً به همین فرش‌ها محدود نمی‌شود و می‌توانیم آن را بر روی کیف‌های دستبافت، لباس، پتو و دیگر محصولات نساجی نیز ببینیم.
شایان ذکر است که اگرچه این طرح نمایانگر شاه عباس و خاندان وی بود، اما در اشکال مختلف نیز وجود دارد. تنوع منطقه‌ای وجود دارد و بدیهی است که برخی از مردم در بافت آن از کمی بیان هنری استفاده کرده‌اند.
به نظر می‌رسد که پر طرفدارترین مدل آن دارای برگ‌های درختان نخل باشد که در اغلب فرش‌ها یافت می‌شود. همچنین گاهی اوقات آن را در مرز فرش مشاهده خواهید کرد. این دست طرح‌ها بیشتر در فرش‌های باستانی شهرهای اصفهان، کاشان، مشهد، نائین و نیز تبریز یافت می‌شوند.
طرح های شاه عباسی دارای انواع مختلفی هستند که در اینجا صرفاً برخی از آنها را نام می‌‌بریم:
- طراحی مدالیون
- طراحی گلبرگ پالمت
- طراحی گل پالمت سرتا سری
- طرح حیوانات شاه عباسی
- طرح شاه عباسی با مناره‌های کوچک
- طرح شاه عباسی مدل شیخ صفی
رنگ‌هایی که بیشتر در این طرح‌ها به کار گرفته می‌شود عبارتند از :لاکی، کرم، سبز، آبی، آجری، بژ، سرمه‌ای، عنابی، نیلی و فیروزه‌ای. که رنگ‌های لاکی سیر و روشن و نخودی برای زمینه قالی و رنگ‌های سرمه‌ای و آجری بیشتر در حاشیه فرش بکار برده می‌شود.
این رنگ‌ها به طور عمده از رنگ زا های طبیعی بدست می‌آیند. به جز در مواردی که فرش بطور سفارشی به رنگ خاصی بافته می‌شود که حتماً باید از رنگ زا‌های شیمیایی استفاده شود.
این نوع فرش کلاسیک بسیار با ارزش است و با توجه به ذوق و سلیقه‌ی شما می‌توانند برای پذیرایی خانه مورد استفاده قرار بگیرند تا حال و هوایی سنتی به فضا بدهند.
2- طرح‌های افشان
به طور معمول در فرش با طرح‌های افشان همه اجزا و اشکال بهم پیوسته و بهم پیوند می‌خورند. گویی قلم نقاش از ابتدا تا انتهای طرح حرکت خود را قطع نکرده است. در طرح افشان شاخه‌های گل و نقوش دیگر بدون اتصال به سطح فرش به خوبی پراکنده شده‌اند. الگوهای شناخته شده در این گروه عبارتند از: افشان شاه عباسی، دسته گل افشان، افشان گل فرنگ.
در برخی از فرش‌های دستبافت با طرح‌های افشان رنگرزی فرش به روشی کاملاً سنتی و با استفاده از رنگ‌های گیاهی انجام می‌شود. تضاد رنگ‌های کرم، قرمز و آبی تیره در کنار طرح‌های سنتی زیبا در این فرش هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند . و آن فرش را به گزینه‌ای مناسب برای علاقه‌مندان به فرش‌های اصیل ایرانی تبدیل کرده است.
این فرش‌ها از پرطرفدارترین‌های فرش کلاسیک هستند. که به خاطر عدم وجود تقارن زیاد و فاصله از طرح‌های به هم پوسته که در فرش‌های دیگر مشاهده می‌شود، ظاهری مدرن‌تر دارند. فرش های اسلیمی برای دکوراسیون خانه‌های امروزی گزینه‌ی مناسب تری هستند. به دلیل نداشتن ترنج در وسط فرش و پراکندگی گل‌ها، فرش مناسبی برای خانه‌های آپارتمانی و کوچک هستند . و باعث بزرگ‌تر دیده شدن فضای خانه می‌شوند.
این نوع از فرش به علت وجود آکریلیک 100درصد و مواد اولیه بسیار مرغوب، دوام بالایی دارد. بنابراین می‌توانید با خیال راحت برای سالن پذیرایی و محل‌هایی که پاخور زیادی دارند و در عین حال استفاده از یک فرش نفیس در آن منطقی به نظر می‌رسد از زیبایی آن بهره‌مند شوید.
3- طرح‌های اسلیمی
این الگوی منحنی مانند گیاه احتمالاً از هنر عربی به هنر ایرانی راه یافته است. واژه فارسی عربی (اسلیمی) احتمالاً از کلمه اسلیمی به معنی جوانه گرفته شده است . یا حتی ممکن است نوعی تغییر در واژه اسلام باشد که هنر اسلامی را نشان دهد. اما چیزی که از آن اطمینان داریم این است که این طرح فرش کلاسیک به دوره‌ی ساسانیان تعلق دارد.
یکی از معروف‌ترین انواع این الگو دهان اژدها است که به وفور در فرش بیجار یافت می‌شود. در این فرم قسمت انتهایی هر شاخه به دو قسمت شبیه به فک اژدها تقسیم می‌شود.
فرش‌هایی با طرح اسلیمی می‌توانند در مکان‌هایی که مهمانی‌های اعیانی برگزار می‌شود، برای مثال تالارها و سالن های بزرگ استفاده شوند .و یا در وسط پذیرایی شما در تناسب با رنگ کف پوش‌ها، پرده‌ها و مبلمان مورد استفاده قرار بگیرد.
در خانه‌هایی که لوسترهای بزرگ با شاخه‌های بسیار دارند وجود این نوع فرش کلاسیک زیبایی را دو چندان می‌کند.
4- طرح‌های بته جقه
طرح بته جقه چکیده‌ای از درخت سرو است. هم در الگوهای هندی و هم در ایران از زما‌ن‌های بسیار قدیم رایج بوده و برای سال‌های زیادی بازار خوبی داشته است. اشکال و اندازه‌های مختلفی در طرح‌های دارای بته جقه در ایران وجود دارد. بته جقه در فرش کلاسیک گاهی اوقات با اندازه‌ای بزرگ در مرکز فرش و گاه به صورت تکرارشونده در سرتاسر حاشیه‌ی آن قرار داده می‌شود و در هر دو صورت زیبایی اصیل و چشم‌نوازی به آن می‌بخشد.
مشهورترین طرح‌های این دسته عبارتند از:
- بوته جقه معمولی
- بته جقه بر روی پارچه ترمه و لباس
- بته سرابند یا بوته میر
- بته قلمکار اصفهان
- بته کردستانی
- بته افشاری.
فرش‌های طرح بته جقه که به نظر چندملیتی می‌آیند. برای افرادی که علاقه بیشتری به دکوراسیون سنتی و هنری دارند توصیه می‌شود. به خاطر طراحی شلوغی که در اغلب اوقات دارند، توصیه می‌کنیم از لوازم منزل با طرح‌های بسیار ساده در کنار این فرش‌ها استفاده کنید. تا احساس راحتی و نظم را از خانه‌ی شما نگیرد.
5- طرح خشتی
زمینه فرش در این طرح توسط برخی از صفحات جانبی تقسیم شده .و فرش دقیقاً مانند یک صفحه شطرنج قسمت قسمت به نظر می‌رسد. فضای داخلی هر صفحه با نقش و نگارهای سنتی مناطقی که در آن بافته شده (تبریز، قم و بیرجند) مانند گلدان، بوته، شاخه انگور، بید، گل، پرندگان، حیوانات و غیره تزئین شده است.
این طرح از فرش کلاسیک برای فضاهای بسیار بزرگ مناسب نیست. می‌توانید در فضاهای متوسط و کوچک از آن استفاده کنید.
6- طرح لچک ترنج
طرح لچک ترنج یکی از زیباترین و محبوب‌ترین طرح‌های ایرانی است که از قرن دهم هجری در فرش‌ها استفاده می‌شود. طرح مرکبات معمولاً مدور و گاه بیضوی است و یک چهارم طرح مرکبات در هر زاویه از بدنه اصلی فرش قابل مشاهده است.
انتخاب فرش‌های لچک ترنج برای فضاهای معمولی و نسبتاً بزرگ مناسب هستند. ولی انتخاب فرش خشتی برای این این محیط‌ها مناسب نمی‌باشد.
7- طرح‌های ماهی‌های در هم آمیخته
مشهورترین طرح از طرح‌های فرش کلاسیک ایرانی طرح ماهی درهم است که به آن طرح هراتی نیز می‌گویند. در حال حاضر این طرح در کشور افغانستان علاقمندان زیادی دارد.
یک طرح اولیه از مدل یک الماس در مرکز فرش توسط چهار برگ با کمی پیچش یا حلقه زنی شکل گرفته است . که می‌تواند در زمینه فرش و مرزهای آن تکرار شود.
الگوی ماهی در هم آمیخته یکی از زیر الگوهای این دسته است. این طرح برای اولین بار در خراسان تولید شد، اما به تدریج به سایر مناطق قالیبافی ایران راه یافت. زیر الگوها: ماهی (ماهی) فراهان، ماهی سنندج.
این نقوش طرح محبوب در میان مردم عشایری و محلی است. روش بافت آن شبیه بقیه نقوش طرح هندسی است که به طور ذهنی بافته می‌شوند.
زیبایی این نقوش طراحی، طراحان آن را متقاعد کرده است که ضمن حفظ صفات و ویژگی‌های سنتی و قدیمی آن، آن را در یک قالب نقوش طراحی سازمان یافته و کاملاً طبق الگویی منظم با طراحی مجدد ببافند.
در این طرح، چهار ماهی در اطراف فرش نقش بسته‌اند. البته، تصویر ماهی اغلب اوقات بسیار انتزاعی، طراحی شده و تصویر سازی می‌شود. به گونه‌ای که شباهت زیادی به یک ماهی ندارد و بیشتر شبیه برگ است.
بافت فرش با نقوش طرح ماهی در استان‌هایی مانند کردستان، آذربایجان و استان مرکزی رواج دارد.
این طرح فرش کلاسیک برای اتاق‌های بزرگ می‌تواند انتخاب جالبی باشد. اما در نهایت نور چیدمان و انتخاب طرح و رنگ فرشی که خریداری می‌کنید به ذوق و هنر شما بستگی دارد.
برای رضایت بیشتر از نحوه چیدمان دکوراسیون منزل این نکات را به یاد داشته باشید:
- از قالیچه‌های کوچک و بی ربط در کنار فرش‌هایی که پهن کرده‌اید استفاده نکنید.
- از طرح‌های یکسان برای قسمت‌های مختلف خانه استفاده نکنید زیرا بسیار خسته‌کننده، یکنواخت و بدشکل خواهد شد.
دیدگاهتان را بنویسید